In Memoriam Yukio Mishima

Yukio Mishima - 1970 - 2005 35ste sterfdag

“Het zwaard wordt tegen de buik gezet, erin gestoken en van de ene kant naar de andere kant gedrukt. Daarna neemt een tweede persoon het wapen en probeert het hoofd eraf te slaan, maar heeft er niet de kracht voor.” Een derde kameraad voltooit dan de traditionele vorm van het Harakiri, zoals het bij ons heet, maar in Japan eigenlijk ‘Seppuku’ heet. We zijn niet in de Middeleeuwen belandt, wanneer dit gebeurt, maar in het jaar 1970 ! De Japanse schrijver en traditionalist Yukio Mishima beëindigt na een mislukte mini-staatsgreep zijn leven.

Op 4 januari 1925 wordt Yukio Mishima in Tokio geboren. Zijn werkelijke naam is Kimitake Hiraoka, de naam Mishima nam hij aan als pseudoniem toen hij begon te schrijven. Mishima stamt uit een ambtenarenfamilie met een Samoerai-traditie. Op zijn tiende komt hij op de eliteschool ‘Gakashuin’, waar hij begint te schrijven, hetgeen hij voor zijn vader verborgen moet houden, omdat deze zijn zoon graag in een ambtenarenloopbaan ziet. Op de ‘Gakashuin’ ontdekt hij zijn latente homosexualiteit, wat hij later in zijn roman ‘Bekentenis van een masker’ zal uitwerken.
De Tweede Wereldoorlog zal voor de jonge Japanner een centrale ervaring worden. Tegen het einde van de oorlog wordt hij opgeroepen om als militair te dienen, maar bij de keuring doet hij zich ziek voor en ontkomt zo aan de oorlog. Zelf, begrijpt hij zijn eigen beweegredenen nauwelijks. Nog jaren later stelt hij vast, dat hij “nooit een dergelijk hoge roem zou kunnen bereiken, welke het zou rechtvaardigen, dat hij de heldendood ontvlucht was”.

Dwangmatig studeert hij rechten, in het bijzonder Duits recht en begint in 1947 als ambtenaar op het ministerie van Financiën te werken. Uitgedaagd door de schrijver Yasunari Kawabata begint Mishima gelijktijdig aan zijn weg richting literaire roem. In 1958 verdient hij als schrijver genoeg om zijn post te kunnen verlaten en gaat nu meer schrijven. De Nobelprijs voor de literatuur, waarvoor
men hem al genomineert had, gaat dan uiteindelijk toch naar zijn vriend en uitdager Kawabata.

Mishima is een ijverig schrijver. Zijn verzamelde werken in het Japans omvatten 36 delen. Essentieel aan Mishima’s literatuur is de ‘konservatief-revolutionaire’ tendens, haar verbinding van het westelijke moderne met de Japanse traditie, waarbij het laatste en de crisis van de traditie het centrale thema van Mishima’s werk bepaalt.

Toch doet het schrijven Mishima te weinig en streeft hij naar de daad. Door een consequent ‘Bodybuilding’ ziet men de tengere schrijver veranderen in een parade-exemplaar van de Japanse mannelijkheid.
In 1967 schrijft hij met zijn boek ‘Naar een ethiek van de daad’ een “Inleiding tot de ‘Hagakure’, de Samoerai-leer van de 18e eeuw”. Hij gelooft hiermee zijn eigen wortels verklaren te kunnen. “Het pad van de soldaat, zoals ik heb begrepen, leidt onherroeppelijk tot sterven”.
In hetzelfde jaar richt hij een paramilitaire groep op, ‘Tatenokai’, en werft studenten welke door het Japanse leger getraint worden. De groep staat een traditioneel-nationalistische en keizertrouwe lijn voor en ziet zichzelf als tegenpool voor de ook in Japan aanwezige linkse ‘68-er beweging.

In 1970 wordt binnen de ‘Tatenokai’ een kleine actiegroep opgericht, waarmee Mishima korte tijd later tot actie over gaat. Ze nemen in het ministerie van Defensie een generaal als gijzelaar en Mishima wil dat het leger zich bij de staatsgreep aansluit. Vanaf een balustrade spreekt hij de soldaten toe: “Wij zien dat Japan door de welvaart wordt bedwelmd en in een geestelijk niets ten onder gaat.... Is het mogelijk, dat jullie een leven en een wereld zomaar nemen, waarvan de ziel dood is ? ...Onze basiswaarden worden, in zover ze Japans zijn, bedreigt... De Keizer heeft in dit Japan niet meer de hem toekommende plaats.” Mishima wordt alleen maar uitgelachen en begaat daarop voor de ogen van de geboeide generaal ‘Seppuku’. Het was een Nietzscheaans ‘sterven op het juiste moment’. Als schrijver blijft Mishima in Japan de erkenning houden, ondanks de actie. Voor hem zelf was het slechts de vervulling van het leven, de combinatie van geest en daad.